Program 2024

Ładysław Tarnowski, Eugeniusz Gajda, Benzion Ahl i Josef Reznik – cztery nazwiska, czterech polskich żołnierzy, którzy we wrześniu 1939 roku wraz z ponad 420 tysiącami innych polskich żołnierzy trafili do niemieckiej niewoli. Nazwiska czterech mężczyzn, których losy w czasie wojny były częściowo wspólne, a jednak zupełnie różne – lata ciężkiej pracy, doczekanie końca wojny i niewoli przez jednych, tragiczna śmierć tych drugich, którzy w czasie wojny zostali zamordowani.

Pomimo różnych losów, łączy ich fakt, że wszyscy czterej byli przez pewien czas jeńcami wojennymi w Stalagu VIII A Görlitz.

Na przykładzie ich historii poznajemy różne aspekty niewoli i wynikające z nich konsekwencje dla polskich żołnierzy, jak np. tzw. przymusowe zwolnienie, które oznaczało odebranie jeńcowi jego jenieckiego statusu i nadanie mu statusu robotnika przymusowego.

Podobnie jak na obszarze całej III Rzeszy i na terytoriach okupowanych, również w Görlitz pracowali robotnicy przymusowi, wśród nich jeńcy wojenni. Musieli pracować w ciężkich warunkach przy budowie i naprawie dróg, wydobyciu węgla w kopalniach, w rolnictwie i wielu gałęziach przemysłu. Wystawa zatytułowana „Przeciw zapomnieniu: praca przymusowa w Görlitz w czasach nazizmu” będzie prezentowana podczas festiwalu w przestrzeni miejskiej Görlitz-Zgorzelec. Wystawa pokazuje miejsca pracy przymusowej w Görlitz, a także relacjonuje indywidualne losy ludzi z różnych stron świata, którzy byli wykorzystywani tu do pracy przymusowej.

Wystawa ma charakter komplementarny wobec wydanej przez Meetingpoint „Mapy miasta z historycznymi miejscami pracy przymusowej w Görlitz w latach 1939–1945”. Podczas oprowadzania goście dowiedzą się o tym mrocznym rozdziale historii miasta.

Eskalacja wojny, która rozpoczęła się praktycznie aneksją Krymu w 2014 roku i inwazja wojsk rosyjskich na Ukrainę 24 lutego 2022 r. miała znaczący wpływ na sytuację globalną, ale przede wszystkim zmieniła w dramatyczny sposób życie w Ukrainie. Z dnia na dzień życie Ukraińców zostało podzielone na „przed” i „w trakcie”. W ramach Dni Messiaena na wystawie prezentowane są prace ukraińskich fotografów Nazara Furyka, Sashy Kurmaza i Vladyslava Krasnoszczoka. Zdjęcia powstały w latach 2018–2022 i opowiadają o Tatarach krymskich przystosowujących się do życia w strefie okupowanej, a także o życiu mieszkańców Kijowa i Charkowa, którzy zostali zmuszeni do chronienia się na stacjach metra podczas bombardowania ich miast. Są one zarówno czymś w rodzaju wizualnych wpisów – kroniką przeżyć – w dzienniku fotografów, jak i dokumentacją zniszczenia miast i miasteczek.

Po części oficjalnej czas na rozmowy i dyskusje przy drobnych przekąskach i napojach.

Twórczość artystyczna, mimo utraty wszelkich swobód, mimo warunków urągających godności człowieka? – Nie tylko w Stalagu VIII A byli jeńcy, którzy znajdowali na to siły. Także w innych miejscach nazistowskich zbrodni ludzie odnajdywali w sztuce siłę i wolę przetrwania. To pozwalało im nie dać odebrać sobie człowieczeństwa.

Podczas koncertu wykonane zostaną prawie zapomniane utwory ludzi, którzy mimo uwięzienia w obozach koncentracyjnych nadal tworzyli. Do takich utworów należą pieśni Ilse Weber i Viktora Ullmanna. Ale w czasie tego wieczoru zabrzmią także kompozycje Norberta Glanzberga, Ivana Fischera i Gustava Mahlera. Utwory zostaną wykonane przez prof. Thilo Dahlmanna (bas-baryton) i Dorianę Tchakarovą (fortepian). Wydarzenie organizowane jest we współpracy ze stowarzyszeniem Ars Augusta e.V. w ramach projektu „Young Europe Sings – European Art Song Academy”.

Thilo Dahlmann

Po ukończeniu z wyróżnieniem w roku 2007 studiów wokalnych na Uniwersytecie Folkwang w Essen, bas-baryton Thilo Dahlmann został członkiem Międzynarodowego Studia Operowego przy Operze w Zurychu. W kolejnych latach został uhonorowany kilkoma nagrodami i występował na scenach operowych w Niemczech i Europie. Jednak Thilo Dahlmann występuje przede wszystkim jako śpiewak koncertowy z szerokim repertuarem pieśniarskim. Oprócz działalności artystycznej, Thilo Dahlmann jest profesorem śpiewu na Uniwersytecie Muzyki i Sztuk Scenicznych w Stuttgarcie. Był również profesorem w Wyższych Szkołach Muzycznych w Kolonii, Frankfurcie i Grazu.

Doriana Tchakarova

Doriana Tchakarova, laureatka licznych konkursów, jest pianistką odnoszącą międzynarodowe sukcesy, a jej nagrania płytowe zostały uhonorowane znaczącymi nagrodami. Jako kameralistka i pianistka towarzysząca śpiewakom odnosi sukcesy na głównych scenach koncertowych w Niemczech i Europie, a także na ważnych festiwalach, takich jak Heidelberger Frühling, Oxford International Song Festival, Dresdner Musikfestspiele, Liedfestival Sindelfingen, Mozartfest Würzburg i Schubertiada Barcelona. Artystka jest również wykładowczynią akompaniamentu dla śpiewaków na Uniwersytecie Muzyki i Sztuk Scenicznych w Stuttgarcie. Jest poszukiwaną korepetytorką-pianistką na licznych mistrzowskich kursach śpiewu i międzynarodowych konkursach wokalnych.

Cmentarz II Armii Wojska Polskiego jest największą wojskową nekropolią w Polsce. Pochowanych jest tu ponad 3400 polskich żołnierzy, z których większość poległa w Saksonii. W latach 1945–1946 dokonano ekshumacji na polach bitew i założono dzisiejszy cmentarz w Zgorzelcu. Cmentarz został uroczyście otwarty 16 kwietnia 1947 roku. Podczas oprowadzenia zostaną przedstawione historia tego miejsca, upamiętnienie i tło historyczne. Dwoje zgorzeleckich historyków, Urszula Zubrzycka i Piotr Pietryk, przybliży również zwiedzającym historię powstania II Armii Wojska Polskiego oraz przebieg walk toczonych przez polskich żołnierzy na Łużycach i w Saksonii.

Zaprezentowany podczas wydarzenia film pokazuje sytuację, której skutki mogą być odczuwalne również tutaj, w trójkącie granicznym. Wiadomości o Ukrainie czerpiemy ze środków masowego przekazu: zbombardowane dzielnice mieszkaniowe, zniszczone rosyjskie czołgi, okna zabite płytami ze sklejki. Wychodząc od takich obrazów, reżyserzy filmu rozpoczynają swoją podróż po Ukrainie, zbierają obserwacje prawdziwego oblicza wojny – od życia codziennego po alarmy bombowe. Kadr po kadrze reżyserzy dokumentują pełną grozy rzeczywistość, w której od prawie dwóch lat muszą żyć mieszkańcy Ukrainy.

Po projekcji filmu kierowniczka Nyskiego Festiwalu Filmowego Ola Staszel i zarządzająca kinem Camillo Franziska Böhm chętnie porozmawiają z publicznością.

Prof. Dr. Dieter Bingen
Były dyrektor Niemieckiego Instytutu Spraw Polskich w Darmstadt (DE)

Prof. Dr. Adam Szpaderski
Uniwersytet SWPS w Warszawie (PL), przewodniczący Rady Konsorcjum Sieci „Liga Pamięci Jenieckiej”

Dr. Agnieszka Wierzcholska
Fundacja Pomnik Pomordowanych Żydów Europy (Stiftung Denkmal für die ermordeten Juden Europas), Dom Polsko-Niemiecki.

Moderation: Dr. Kazimierz Wóycicki
Historyk, ekspert ds. Niemiec i Ukrainy  (PL)

Znaczenie przepracowania zbrodni II wojny światowej i związanej z nimi kultury pamięci, a także stawania w obronie naszych demokratycznych zasad i społecznego konsensusu w sprawie praw człowieka, prawdopodobnie nigdy nie było większe niż teraz. Wspominając losy ponad 120 000 jeńców Stalagu VIII A Görlitz, widzimy przerażające podobieństwa do rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie. W tej dyskusji panelowej chcemy stworzyć przestrzeń do ożywionej dyskusji na temat wpływu działań wojennych na terytorium Ukrainy i popełnionych tam zbrodni na nas tutaj, w trójkącie granicznym, i w Europie. W drugiej części wydarzenia serdecznie zapraszamy publiczność do wzięcia udziału w dyskusji.

Wydarzeniu będą towarzyszyć muzycznie Lauren Leidermann (śpiew) i Olga Dribas (fortepian).

Lauren Leiderman

Lauren Leiderman jest Amerykanką, która mieszka w Niemczech od 2014 roku. Pracuje w Hillersche Villa w Zittau jako pedagożka i historyczka zajmująca się żydowską historią powiatu Görlitz. Dzięki swojej pracy Lauren odnalazła i pomogła nawiązać kontakty ponad stu potomkom i ocalałym członkom przedwojennej społeczności żydowskiej w Görlitz i okolicach. Jest administratorem przewodnika „Stolpersteine” (Kamienie Pamięci) po Görlitz/Zgorzelcu i niestrudzenie kontynuuje swoją pracę, aby przybliżyć miastu kolejne indywidualne żydowskie losy i móc wmurować kolejne Kamienie Pamięci. Lauren jest profesjonalną śpiewaczką operową, występowała w wielu teatrach operowych w Stanach Zjednoczonych.

Olga Dribas

Urodzona w Białorusi pianistka Olga Dribas jest od 2006 roku stałym gościem Teatru w Görlitz. Zagrała wiele koncertów kameralnych oraz występowała z Neue Lausitzer Philharmonie. Od początku sezonu 2008/2009 jest stałym członkiem zespołu Teatru Görlitz, a od sezonu 2009/2010 pełni funkcję kierownika korepetytorów-pianistów. Swoją edukację muzyczną rozpoczęła w wieku 5 lat w Państwowym Gimnazjum Muzycznym w klasie fortepianu, a od 1993 roku studiowała w Konserwatorium Muzycznym w Mińsku. Kontynuowała studia w Białoruskiej Akademii Muzycznej w Mińsku na kierunkach: fortepian, muzyka kameralna i akompaniament, które ukończyła z wyróżnieniem w 2001 roku. Zdobyła pierwszą nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Muzyki Kameralnej w Smorgoniach w Białorusi.

W czasach charakteryzujących się powtarzającymi się kryzysami Franz Danksagmüller stawia pytanie o nieuchronność konfrontacji z samym sobą i rzeczywistością. Co mogę zrobić, by wpłynąć na swój los? Czy moje decyzje odgrywają jakąś rolę? Aby zbliżyć się do tych pytań, skupia się w swoim utworze „individua v.1 – shifting realities” na mniejszym, konkretnym obiekcie: naszym własnym mózgu. Kompozytor i organista Danksagmüller nie stroni od niekonwencjonalnych praktyk wykonawczych. W wyjątkowym występie, wraz z wokalistką Merlind Constanze Pohl, nie tylko pokazuje, jak aktywność mózgu może być wizualizowana dla publiczności, ale także rozwija niemal nadludzką narrację o woli, świadomości i decyzjach.

Franz Danksagmüller

Kompozytor i organista Franz Danksagmüller łączy w swoich innowacyjnych projektach, kompozycjach i performansach elektronicznych na żywo szeroki wachlarz możliwości artystycznych. W swojej pracy nieustannie wypróbowuje połączenia między muzyką historyczną i nową, instrumentami z klasycznymi pudłami rezonansowymi i najnowszymi instrumentami elektronicznymi. W projektach interdyscyplinarnych i o charakterze międzygatunkowym współpracuje z naukowcami i osobistościami artystycznymi z różnych dziedzin. Jako organista i performer występował na najważniejszych scenach europejskich. Studiował grę na organach, kompozycję i muzykę elektroniczną w Wiedniu, Linzu, Saarbrücken i Paryżu. Otrzymał nagrodę austriackiego Federalnego Ministerstwa Nauki i Badań, został także wyróżniony w kilku międzynarodowych konkursach. Był i jest nadal wykładowcą, profesorem i profesorem gościnnym, a także jurorem na najważniejszych konkursach organowych.

Merlind Constanze Pohl

Merlind Constanze Pohl jest klasycznie wykształconą śpiewaczką i performerką. Była stypendystką Gisela Bartels Foundation, Yehudi Menuhin Live Music Now Foundation i Johannes Brahms Foundation Hamburg. W 2018 roku otrzymała nagrodę Torgau Singer Academy’s Business Sponsorship Award, a w 2019 roku otrzymała stypendium im. Richarda Wagnera od miasta Hamburg. Jej zainteresowania koncentrują się na teatrze muzycznym, a także na interdyscyplinarnych i współczesnych formach koncertowych. Występowała w Thalia Theater w Hamburgu, Operze Szczecińskiej i Neuköllner Oper. W kwietniu 2022 roku otrzymała znakomite recenzje za rolę w Lili – die letzte Nacht der Lili Boulanger (Neuköllner Oper). W czerwcu 2022 roku zdobyła nagrodę Berliner Opernpreis za główną rolę Women w nowej kompozycji A light blue day.

Podczas oprowadzania po wystawie stałej Alexandra Grochowski zapozna zwiedzających z systemem niemieckich obozów jenieckich podczas II wojny światowej. Szczegółowo omówi losy wybranych jeńców Stalagu VIII A Görlitz, życie w obozie oraz wynikające z pobytu w stalagu konsekwencje dla jeńców i ich potomków. Opowie o pracy edukacyjnej polsko-niemieckiego miejsca pamięci, o badaniach, przyszłych projektach i dalszych wystawach.

Zainspirowani prawykonaniem „Quatuor pour la fin du temps” Oliviera Messiaena, połączyliśmy zespół muzyki współczesnej (Ensemble Écoute), młodą kompozytorkę (Dahae Boo) i artystę audiowizualnego (Juan Ignacio Guerra), aby stworzyć multidyscyplinarny spektakl. Immersyjna i reaktywna inscenizacja cyfrowa zostanie zrealizowana w trakcie wykonywania trzech utworów muzycznych: „Quatuor pour la fin du temps” Messiaena, „Stalag VIII A” Tristana Muraila i „Après, le Silence” Dahae Boo. Projekcje wideo i efekty świetlne live odgrywają fundamentalną rolę w narracji tego spektaklu i jego integracji z przestrzenią.

Ensemble Écoute

Ensemble Écoute to mający siedzibę w Paryżu zespół muzyki współczesnej założony w 2015 roku z inicjatywy dyrygenta Fernando Palomeque i kompozytora Alexa Nante. Zespół współpracuje bezpośrednio z najmłodszym pokoleniem kompozytorów i kompozytorek, a jednocześnie poświęca dużo uwagi historycznie ważnemu repertuarowi XX wieku. Stara się przekazać różnorodną gamę muzycznych form ekspresji szerokiej publiczności podczas koncertów, instalacji audiowizualnych i projektów multidyscyplinarnych.

Ensemble Écoute regularnie występuje podczas wielu festiwali, m.in. Action ! Création ! i Aux Armes, Contemporains we Francji. W czasie zagranicznych tournées zespół występował m.in. w Niemczech, Korei Południowej i USA.

Intensywne kontakty ze wschodzącymi kompozytorami i kompozytorkami skłonił zespół do urządzenia rezydencji artystycznych w celu pogłębienia współpracy między poszczególnymi kompozytorami a zespołem. Pierwszy album zespołu, Creo, jest dedykowany pierwszym kompozytorom-rezydentom i jest dostępny na wszystkich platformach streamingowych. Obecne kierownictwo artystyczne zespołu to Fernando Palomeque i Rachel Koblyakov.